တနသၤာရီနယ္သား ပီသေစဖို႕ရာ

(က)တနသၤာရီတုိင္းရဲ႕ မူလဇစ္ျမစ္

ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၈၅ ခုႏွစ္ ၊ (ခရစ္ ၇၂၄) ေယာနကတိုင္း သာဂရ ျပည္ (ၾကင္မိုင္း) က်မိုင္းၿမိဳ႕ေတာ္၌ ထီးနန္းအုပ္ခ်ဳပ္မင္းလုပ္ေသာ ခမာမင္းဆက္ က်မိုင္းမင္းၾကီး၏ ေတာင္နန္းမေတာ္ မိဖုရားႀကီးတို႕မွ ဖြားျမင္ေသာ သားေတာ္ႏွစ္က်ိပ္တို႕သည္ အရြယ္သို႕ေရာက္ေသာ္ ၿမိဳ႕သစ္၊ရြာသစ္ ထူေထာင္ရန္ ေနျပည္ေတာ္မွ ထြက္ခြာခဲ့ၾကသည္။
ထိုႏွစ္က်ိပ္ေသာ မင္းသားမ်ားမွာ၊ သကၠရာဇ္ ၁၁၇ (၇၅၆)ခုႏွစ္တြင္ ယခု ေကာ့ကရိတ္ၿမိဳ႕နယ္ ၊ေကာ့ဘိန္း အရပ္၌ ရမၺပူရ၊ ရမၸ၀တီ ႏွစ္မည္ရၿမိဳ႕ ကိုတည္သည္။
သကၠရာဇ္ ၁၄၅(၇၈၄) ခုႏွစ္တြင္ ယခုၿမိတ္ၿမိဳ႕ မွ ေတာင္ဘက္မိုင္ ၅၀ခန္႕ အကြာ ကက္သရင္းကြၽန္း(ကန္ေမာ္ကြၽန္း) တြင္ ၾကကၠလင္းၿမိဳ႕ ကို တည္သည္။ၾကကၠလင္းၿမိဳ႕ ၏ တစ္က်ိပ္ေသာမင္းတို႕တြင္ ေနာက္ဆုံးမင္းျဖစ္ေသာ ျဗမုဒၵရီမင္းသည္ ထီးနန္းအုပ္စိုး၍ ႏွစ္ႏွစ္ၾကာေသာအခါ သကၠရာဇ္ ၂၆၃ (၉၀၂) ခုႏွစ္ တြင္ယခု တနသၤာရီၿမိဳ႕၊ ပ၀ေက်းရြာ၊
အုန္းပင္ကြင္း အရပ္္၌ ေထာင့္ကြာၿမိဳ႕ (ေကာသမၻီၿမိဳ႕) ကုိ တည္သည္။ ေထာင့္ကြာၿမိဳ႕ တြင္ ႏွစ္ေပါင္း(၂၂၀) ၊မင္းဆက္၄၉ ဆက္စံရာ၊ ျဗစကၠပိတ္မင္းမွာ ေနာက္ဆုံးမင္း ျဖစ္ေလသည္။
ထိုမင္းလက္ထက္ သကၠရာဇ္ ၄၈၄ (၁၁၂၃) ခုႏွစ္သို႕ ေရာက္ေသာအခါ ထိုေထာင့္ကြာၿမိဳ႕မွ ေျပာင္းေရႊ႕ ၍ ယခုတနသၤာရီၿမိဳ႕နယ္၊ ေမာ္တုန္းရြာ၊အေရွ့ေျမာက္ဘက္တြင္ ဘန္ေရွာင္ၿမိဳ႕ကိုတည္သည္။ ထိုၿမိဳ႕သစ္တြင္ တစ္ႏွစ္သာစံၿပီး သားေတာ္ မ်ားထားခဲ့ကာ ျမစ္ညာသို႕ တက္လ်က္ သိေႏၵာရြာ အထက္၌္ သကၠရာဇ္ ၅၁၄(၁၁၅၃) ခုႏွစ္တြင္ ေအာင္သာ၀ရၿမိဳ႕ကို ဆက္၍တည္ေလသည္။ ထို႕သုိ႕ ေအာင္သာ၀ရၿမိဳ႕ ကုိ တည္ၿပီး၍ နန္းဆက္ (၄၅)ႏွစ္တြင္ ျဗံစကၠပိတ္မင္းနတ္ရြာစံ ေတာ္မူေသာေၾကာင့္ သားေတာ္ ပရမရာ၀ါမင္းက ထီးနန္းဆက္လက္စုိးစံေတာ္မူေလသည္။

ျဗံစကၠပိတ္မင္းသည္မွ မင္းဆက္ ၅ဆက္ႏွစ္ေပါင္း ၁၁၇ႏွစ္၊ ထီးနန္းစုိးစံခဲ့ၾကၿပီး၊သကၠရာဇ္ ၆၃၀ (၁၂၆၉) ခုႏွစ္တြင္ က်မိုင္းမင္းဆက္ကုန္ဆုံးေလေတၾ့သည္။ထိုအခါ သမီးေတာ္တစ္ပါးသာ ရွိေသာေၾကာင့္ မွဴးမတ္ပညာရွိတို႕တိုင္ပင္ၾကၿ႔ပီး အရုဇၨယတိုင္း၊ သာဂရျပည္ရွင္ လင္ဇင္းမင္းၾကီးက မိမိ၏သားေတာ္ သုံးပါးအနက္ အလယ္ သားေတာ္ျဖစ္ေသာ ဧကဒယ္ရာဇာ ကို ေပးအပ္သည္။ ထိုမင္းသားသည္ မွဴးမတ္ပညာရွိတို႕ႏွင့္လုိက္ပါလ်က္ သမီးေတာ္ကို သိမ္းပိုက္ၿပီး ေအာင္သာ၀ရၿမိဳ႕၌ ေခတၱနန္းစုိက္၍ သကၠရာဇ ္ ၆၃၅ (၁၂၇၄)ခုနွစ္တြင္ ခရင္းေသအရပ္၌ ျမိဳ့သစ္ထူေထာင္သည္။ထုိၿမိဳ႕ကို တနသၤာရီၿမိဳ႕ဟု ယေန႕တိုင္ေခၚဆိုေနဆဲျဖစ္ေလည္။
ေယာနကတုိင္းအမည္ကိုေပ်ာက္ေစ၍ တနသၤာရီတုိင္းဟုတြင္ေစသည္။

(ခ)တနသၤာရီျမိဳ႕ႏွင့္ တနသၤာရီစကားလုံးဆင္းသက္လာပုံ

ေအာင္သာ၀ရျမိဳ့ကိုတည္ရာ၌ ျဗံစကၠပိတ္မင္းနွင့္ထိုျမိဳ့တည္ရာျမစ္ညာအရပ္မွလူ
အသြင္ဖန္ဆင္းထားေသာနဂါးမင္းတို႕ ေတြ႕ဆံုျပီးမဂၤလာရွိေသာအရပ္ျဖစ္၍ ျမိဳ့ရြာတည္ေဆာက္သင့္ေၾကာင္း တည္လိုပါက မိမိနွင့္တကြ နဂါးမ်ားအားလံဳးက၀ုိင္း၀န္းတည္ေဆာက္ေပးၾက
မည္ဟုဆုိရာ ျဗံစကၠပိတ္မင္းကဤသို့အကူအညီေပးလွ်င္တည္ေထာင္မည္ဟုဆုိသည္။
နဂါးမင္းျမိဳ့တည္ရာသို့မိန္းမေခၚလာျခင္းမျပဳပါကအျပီးတည္ေဆာက္ေပးမည္ဟုကတိေတာင္းခံရာသေဘာတူလ်က္တည္ေထာင္ၾကေလသည္။
ျမိဳ့အတန္အသင့္ျပီးစီးခ်ိန္တြင္ျဗံစကၠပိတ္မင္း၏အငယ္ဆံုးမိဖုရားကလုိက္ပါလုိေၾကာင္းအတန္တန္ေျပာဆုိလာသျဖင့္လုိက္ေလ်ာျပီးေလွ၏အလယ္တြင္ ဖန္ေပါင္းေခ်ာင္ျပဳလုပ္ထားရွိလ်က္ၾကည့္ရႈေစသည္။ျမိဳ့တည္ရာတြင္ ျမိဳ့ရိုးေက်ာက္တုံုးၾကီးမ်ားစီျခင္း၊သယ္ျခင္းနွင့္ျမိဳ့အေဆာက္အအံုမ်ားေဆာက္ျခင္းကုိ မင္းၾကီးနွင့္နဂါးမင္းသာၾကည့္ရႈေနခိုက္ေဖာင္အတြင္းမွအလန့္တၾကားေအာ္ဟစ္သံၾကားလုိက္ရသည္။
ေန့လည္စာပြဲေတာ္တည္ရာတြင္နဂါးမင္းက မင္းမွာသစၥာ လူမွာကတိ ဆိုသည့္အတုိင္း ကတိမတည္ပဲမိန္းမေခၚလာျခင္းမွာ နိမိတ္ဆုိးမ်ား ေတြ႕ၾကံဳရေၾကာင္း အျပစ္တင္သည္။ မင္းၾကီးကအလြန္မေက်နပ္ျဖစ္ကာ နဂါးမင္းအား စားေနဆဲလက္မွ ခရင္းျဖင့္နဂါးမင္း၏လည္ဂုတ္ကိုထုိးသတ္လုိက္ရာနဂါးအသြင္သို႕ ေရာက္ရွိျပီး လူးလိမ့္ေသဆံုးသြားခဲ့သည္။
ထုိနဂါးေသအားေရထဲသုိ႕တြြန္းခ်လုိ္က္သျဖင့္ ျမစ္ေၾကာအတုိင္း စုန္ဆန္ေမ်ာပါသြားေတာ့သည္။ ျမိဳ့ရြာတည္ေနေသာနဂါးမ်ားအားလံုးေဘာဂ၀တီနဂါးျပည္သို့ျပန္ကုန္သျဖင့္မင္းၾကီးကျပီးေအာင္ဆက္လက္တည္ေထာင္ျပီး ေအာင္သာ၀ရျမိဳ့ေတာ္ဟုသမုတ္သည္။
နဂါးမင္းေမ်ာဆင္းလာရာမွ တနသၤာရီျမိဳ့အ၀င္ ေတာင္ကုန္းတစ္ခုတြင္္ လာကပ္ေန၍ နဂါးကပ္ေတာင္ထုိမွ ကာလၾကာေရႊ႕ေလွ်ာ ေခၚေ၀ၚရာတြင္န၀ထပ္ဟုေခၚေသာယခုန၀ထပ္ေတာင္ျဖစ္သည္။ နဂါးေသ ကပ္ေနရာမွွ ဆက္လက္ေရြ႕ေမ်ာျပီး ယခုတနသၤာရီျမိဳ့တည္ရာ အစြန္းတြင္ နဂါးတင္ေန၍ ခရင္းခြျဖင့္ထုိး၍ ေသေသာနဂါးမင္းတင္ရာအရပ္ကိိုခရင္းေသအရပ္ထိုမွ တနသၤေရ ၊တနသၤာရီၿမိဳ႕႕ျဖစ္လာသည္။

(ဂ)တနသၤာရီ စကားလုံး၏ အဓိပၸာယ္

တနသၤာရီ စကားလုံး၏ အဓိပၸာယ္ကို ပညာရွင္အမ်ဳိးမ်ဳိးက ရႈေထာင့္အမ်ဳိးမ်ဳိးမွအနီးစပ္ဆုံး သုံးသပ္ၾကံဆ ေရးသားခဲ့ၾကသည္။ မေလးဘာသာစကားတြင္ တာနားဆရီး စကားလုံး အရ အဓိပၸာယ္ျပဳလွ်င္္
တနသၤာရီဟူေသာ ေ၀ါဟာရသည္ တာနား =ပန္းမ်ားပြင့္လန္းျခင္း၊ ဆရီး=ေျမ-
(ပန္းမ်ားပြင့္လန္းရာေျမ) ဟု လွပစြာအဓိပၸာယ္ရသည္။
တနသၤာရီကို လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက တနင္သာရီဟု အသံထြက္ေခၚေန
ၾကသည္မွာ ဘ၀င္မက်စရာေတြ႕ရသည္။ တနလၤာေန႕ကို တနင္းလာေန႔ဟု အသံထြက္ယူသလို တနသၤာရီကို တနင္းသာရီ ဟု အသံထြက္ျခင္းသာျဖစ္သည္။ထုိ႕အျပင္ မူလကတည္းက ခရင္းေသ--တနင္းသေရ-တနသၤေရ-တနသၤာရီ ဟူ၍ အဆင့္ဆင့္ ဆင္းသက္လာသည္မို႕တနုသၤာရီကို တနင္းသာရီဟု အသံထြက္ယူလွ်င္ပုိၿပီး အဓိပၸာယ္ျပည့္မည္ျဖစ္သည္။


(ဃ)တနသၤာရီႏွင့္ ကဗ်ာအေတြး

သတင္းျဖာၾကည္ တနသၤာရီ နယ္မွာျဖင့္
သီခ်င္းကဗ်ာသီ စာစီျပသေနာ္
ေရးမမီ ေဆးပန္းခ်ီ ေ၀ၾကည္ရႊန္းျမ
ေရႊရည္သြန္းခ် အလွဂုဏ္ေဖာ္ …..ၿပီး စာေရးသူ ကဗ်ာေတြ အမ်ားၾကီးေရးျဖစ္ပါသည္။ေရာက္တဲ့ေနရာတိုင္း တနသၤာရီ အလွေတြ အေၾကာင္းကို ေျပာျဖစ္သည္။ စာေရးဆရာတစ္ဦးက တနသၤာရီ ျမစ္ထဲ ေလွစီးရင္း တနသၤာရီ အလွ ေတြဟာ ကမၻာမွာအလွေတြ ေပါင္းစုံရွိတယ္ ဆိုတဲ့ ဆြမ္ဇလန္ႏိုင္ငံမွာေတာင္ ဒီလိုအလွမ်ဳိးကို မီမွာမဟုတ္ဘူးလို႕ ေျပာဖူးသည္ကို
မွတ္သားဖူးသည္။ ကဗ်ာအေတြးႏွင့္ဆက္စပ္ၿပီး- စာေရးသူ ရဲ့ တနသၤာရီ အမွတ္တရ ကဗ်ာေလးကို လက္ေဆာင္ေပးလုိက္ပါသည္။ (၂၀၀၃ ၾသဂုတ္လ ထုတ္ ၊ေရႊသာရီ မဂၢဇင္းတြင္ ေရးသားခဲ့ေသာစာေရးသူရဲ႕ ကဗ်ာ
ျဖစ္ပါသည္။)ထိုကဗ်ာေလးထဲမွ အေမးအေျဖကဗ်ာအေတြးႏွင့္္ ဇာတိေျမခ်စ္စိတ္မ်ား ေပၚေပါက္လာရင္ သည္ေဆာင္းပါး ေရးရက်ဳိးနပ္ပါၿပီ….။


တနသၤာရီသား မပီသေသးပါ

အိုဘယ့္လူသား..တနသၤာရီၤသားဟုတ္စြ
ဗုဒၶဂါယာ ေျမအႏွံ႕
ေျခဆန္႕လွည့္လည္ဖူးပါသလား။

လွည့္လည္ဖူးျဖစ္
တစ္ၾကိမ္မက၊ ခဏခဏ။

အိုဘယ့္လူသား..တနသၤာရီၤသားမွန္လွ်င္
ပုဂံေျမတစ္ခြင္
ခရီးႏွင္ေလ့လာဖူးပါသလား။

ေလ့လာဖူးတာမွ
ေနရာအႏွံ႕ႏွံ႕၊ေျခရာျခင္းထပ္။

အိုဘယ့္လူသား..တနသၤာရီၤသားျဖစ္ေပ
ေရႊတိဂုံေျခရင္း
၀ပ္စင္းပူေဖာ္ဖူးပါသလား။

ပူေဇာ္သည့္ရက္
ေရတြက္မရ၊ အၾကိမ္ၾကိမ္ဗ်။

အိုဘယ့္လူသား..တနသၤာရီၤသားအသင္
တနသၤာရီတစ္ခြင္၊၀တ္ဆင္ဘုရားတစ္ျဖာ
၀ဂၤဘာအျပင္၊ရင္ျပင္ေျခေတာ္ရာေတာင္ကလပ္
အထပ္ထပ္စုံလင္၊ဦးေတာ္တင္ဖူးပါရဲ႕လား…။

ဒါက ဒီလိုရွိတယ္ဗ်
ခင္ဗ်…ခင္ဗ်….အဲအဲ…
အဲဒါကေတာ့ဗ်ဳိ
ဟိုဟို…ဟိုဒင္း….
ဟုိဒင္း….ဟုိဟာပါပဲ
ဟဲဟဲ..ဟီးဟီ…ဟိုဟို…..။

ရႊမ္းသိဃၤ(တနသၤာရီ)

(ဆႏၵျပည့္၀ေအာင္ျမင္ေပ်ာ္ရႊင္တိုးတက္ပါေစ)


ေရြထား၀ယ္ဆိုက္မွတင္ျပပါသည္